Hartley 1828

Στην Τριπολιτσά, την πρωτεύουσα, το έργο της καταστροφής υπήρξε ολοκληρωτικό. Όχι μόνο ήταν το γρασίδι που έβγαινε ανάμεσα από τα ερείπια του παλατιού των πασάδων του Μορια, αλλά κάθε τζαμί, κάθε εκκλησία, κάθε οίκημα και κάθε τοίχος είχε κατεδαφιστεί.

[…] Γράφω ανάμεσα στα ερείπια της Τριπολιτσάς. Λίγοι τόποι δίνουν περισσότερο περιθώριο για σοβαρό συλλογισμό […] επτά χρόνια πριν ήταν γεμάτη με ένα πληθυσμό ασφαλή και πολυάριθμο. Εδώ ο περήφανος Τούρκος βλάσταινε ανάμεσα στην εξαίσια μεγαλοπρέπεια, λίγο σκεπτόμενος τη φοβερή ανατροπή, η οποία τόσο σύντομα τον περίμενε. Τότε, η Τριπολιτσά ξαφνικά κατακλύστηκε από συναγερμό και ανησυχία, πλημμυρίζοντας με πρόσφυγες, τόσο που πιθανότατα συγκέντρωσε ανάμεσα στα τείχη της 40.000 ανθρώπους και υπέστη μια πολιορκία επτά μηνών. Έπειτα, η φοβερή καταστροφή! -χιλιάδες επί χιλιάδων σφαγιάστηκαν, χιλιάδες οδηγήθηκαν στη σκλαβιά-οι δρόμοι κυριολεκτικά έπλεαν στο αίμα. Αμέσως, ακολούθησε η επίσκεψη της Θείας Πρόνοιας στους εξαγριωμένους νικητές-ο λοιμός, ο οποίος απλώθηκε σε όλη την έκταση του Μοριά και στοίχισε πέντε ή έξι χιλιάδες ψυχές.

Έπειτα, η Τριπολιτσά γίνεται μια ακμάζουσα ελληνική πόλη. […] Αλλά ξαφνικά καταφθάνουν νέα ότι ο Ιμπραήμ Πασάς πλησιάζει -η πόλη εκκενώνεται- […] και για ακόμα μια φορά η Τριπολιτσά γίνεται μουσουλμανική κτήση. Τελευταία, 37 μέρες πριν, ο αραβικός στρατός εγκαταλείπει το μέρος, αλλά όχι προτού ολοκληρωτικά έχει καταστρέψει κάθε κτήριο εντός αυτής! Η Τριπολιτσά είναι τώρα άδεια, κενή και ακάθαρτη (Ναούμ 2:10), αλλά οι φτωχοί Έλληνες αρχίζουν να επανέρχονται στα κατεστραμμένα σπίτια τους και για μια ακόμα μια φορά ελπίζουν για ειρήνη και ασφάλεια.

John Hartley, Researches in Greece and the Levant, Λονδίνο, R.B. Seeley and W. Burnside, 1833, σ. 24 και σ. 328-329. Μετάφραση Μιχάλης Φέστας.